Bán thuốc kê đơn (ETC) khi không có đơn thuốc hợp lệ là hành vi vi phạm pháp luật, tiềm ẩn nhiều rủi ro về an toàn người bệnh và pháp lý cho nhà thuốc. Dưới đây là danh mục những thuốc kê đơn dễ bị lạm dụng và quy định xử phạt mà dược sĩ cần lưu ý:

1. Các nhóm thuốc ETC thường bị lạm dụng 

Kháng sinh:

• Tất cả kháng sinh đường uống đều là ETC, bắt buộc phải có đơn. 

• Một số kháng sinh dùng ngoài như dạng bôi hoặc nhỏ mắt là thuốc không kê đơn (OTC), nhưng phải kiểm tra kỹ từng hoạt chất. 

Corticoid:  

• Tất cả corticoid đường uống đều là ETC. 

• Một số dạng phối hợp với kháng sinh, xịt điều trị hen, nhỏ mắt,… vẫn là kê đơn. 

• Chỉ có một vài dạng xịt với hàm lượng giới hạn (ví dụ mometasone, budesonide) mới được bán OTC. 

Điều trị dạ dày – PPIs: 

• ETC: Esomeprazole, lansoprazole,… 

• OTC: Một số hoạt chất như omeprazole. 

NSAID (thuốc giảm đau, kháng viêm không steroid): 

• OTC: ibuprofen, aspirin (liều giảm đau/hạ sốt). 

• ETC: meloxicam, diclofenac… 

• Lưu ý: aspirin 81 mg (dự phòng tim mạch) là kê đơn. 

Thuốc chống nôn: 

• Domperidone, metoclopramide: thuốc ETC 

Một số hoạt chất khác dễ bị lạm dụng: 

• Betahistine: thuốc ETC. 

• Thuốc dược liệu: ví dụ rotundin (bình vôi), tác dụng an thần – vẫn là kê đơn. 

• Alpha-chymotrypsin (Alphachymotrypsin – Sanofi): kê đơn, nhưng bị lạm dụng trong spa, thẩm mỹ. 

• Dextromethorphan: là thuốc ETC. 

2. Mức phạt khi bán thuốc kê đơn không có đơn 

Theo Nghị định số 117/2020 sửa đổi, hành vi bán thuốc kê đơn khi không có đơn sẽ bị phạt phạt 10 triệu đến 20 triệu đồng. Mức phạt không chỉ áp dụng cho kháng sinh mà áp dụng cho tất cả thuốc kê đơn. Ví dụ, hành vi cắt liều kháng sinh rồi bán ra cho khách mà không có đơn là vi phạm và bị xử phạt. Ngoài ra, những hành vi liên quan như đào tạo, truyền bá, hướng dẫn cắt liều, cung cấp “công thức” bán thuốc kê đơn trên mạng xã hội đều có thể bị xử lý theo quy định. 

Lưu ý: Nhà thuốc có thể tra cứu các thuốc OTC theo danh mục thuốc OTC trong Thông tư 07/2017 BYT, nếu thuốc nằm ngoài danh mục này thì thuộc thuốc ETC.